KAPSUŁY Z WIEŻY BRZESKIEGO RATUSZA [analiza skarbów cz.II]

1
Rękopis twórcy dokumentów z tuby z 1798r. dr Ernesta Gottlieba Glawninga
Reklama
Materiał wyborczy KWW ŁĄCZY NAS BRZEG - GRZEGORZ CHRZANOWSKI
Materiał wyborczy KOALICYJNY KOMITET WYBORCZY KOALICJA OBYWATELSKA
Materiał wyborczy KOALICYJNY KOMITET WYBORCZY KOALICJA OBYWATELSKA
Materiał wyborczy KOALICYJNY KOMITET WYBORCZY KOALICJA OBYWATELSKA

W poprzednim tygodniu w tekście dotyczącym kapsuł z wieży brzeskiego Ratusza, Romuald Nowak – autor artykułu – pisał o najstarszym znalezionym tam dokumencie. Pora na informacje o kolejnych znaleziskach. Przez analizę następnych dokumentów i  monet zgłębić można wiedzę o historii naszego miasta oraz o ludziach, którzy w Brzegu niegdyś pracowali, działali i mieszkali. Więcej o kolejnych skarbach z brzeskich kapsuł czasu pisze Romuald Nowak w swoim artykule poniżej.


Rękopis twórcy dokumentów z tuby z 1798r. dr Ernesta Gottlieba Glawninga
Rękopis twórcy dokumentów z tuby z 1798r. dr Ernesta Gottlieba Glawninga

Kontynuując analizę znalezisk z gałki wieży brzeskiego ratusza warto przyjrzeć się kolejnym dokumentom. Najskromniej prezentuje się niewielki rękopis na papierze czerpanym, złożony w kosteczkę (6 złożeń pionowych, 2 poziome) ze śladami po pieczęci lakowej (13 x 18 cm), w którym zawinięte były dwie monety. Znalazł się na nim napis: verehret vom Verfasser / des neuen Documents / 6. August 1798 / D.E. Gottl. Glawning / Kö. Hofraths. Co można przetłumaczyć: ofiarowane przez wykonawcę nowych dokumentów w dniu 6 sierpnia 1798 r. radcę królewskiego dr Ernsta Gottlieba Glawninga.

Reklama - ciąg dalszy wpisu poniżej
Materiał wyborczy KWW Krzysztofa Grabowieckiego
Materiał wyborczy KOALICYJNY KOMITET WYBORCZY KOALICJA OBYWATELSKA
Materiał wyborczy KWW ŁĄCZY NAS BRZEG - GRZEGORZ CHRZANOWSKI

Napis ten odnosi się do dwóch zapakowanych w ten skrawek monet. Starsza to trzy krajcary trzech braci z 1657 r., moneta bita w srebrze w książęcej mennicy w latach 1651-62 (śr. 20,8 mm, waga 1,37 g). Wiąże się to z naszą lokalną historią kiedy to trzej bracia, książęta

Awers i rewers 3 krajcary z 1657 r.
Awers i rewers 3 krajcary z 1657 r.

legnicko-brzesko-wołowscy Jerzy III, Ludwik IV i Chrystian odziedziczyli początkowo księstwo brzeskie, po ojcu Janie Chrystianie. Po śmierci stryja Jerzego Rudolfa przypadło im także księstwo legnickie. Chcąc uniknąć nieporozumień i konfliktów postanowili podzielić między sobą ziemię, które odtąd do nich należały. W tym celu 3 czerwca 1654 r. na zamku w Brzegu odbyło się między bratankami zmarłego księcia uroczyste losowanie. Jerzemu przypadło księstwo brzeskie, Ludwikowi księstwo legnickie, zaś Christianowi niewielkie księstwo wołowskie. W latach 1651-1662 w mennicy brzeskiej książęta bili wspólne monety. Na awersie monety znajduje się wizerunek półpostaci trzech książąt oraz w dolnej części w owalu cyfra wartości 3. W perełkowym otoku napis: D: GEORG • LUD • & CHRIST • FRAT •. Na rewersie znajduje się orzeł śląski i napis w otoku: DUCES • SIL • LIGN • BREG • & • WOL 1657. Co można przetłumaczyć: Z łaski Bożej Jerzy, Ludwik i Christian, książęta śląscy, legniccy, brzescy i wołowscy. Moneta oznaczona została na rewersie znakiem serca z hakownicami, to jest znakiem firmowym Christiana Pfahlera ok. połowy XVII w. mincmistrza w mennicy brzeskiej.

Awers - jedna szósta talara 1763 r.
Awers – jedna szósta talara 1763 r.

Druga z odnalezionych monet to 1/6 talara z 1763 r. Moneta bita była w srebrze, waży 5,31 g i ma średnicę 26 mm. Na awersie przedstawione jest popiersie króla Fryderyka II i napis: FRIDERICUS BORUSSORUM REX, a na rewersie w sześciu liniach VI / EINEN / REICHS / THALER / 1763 / B. Monety tego rodzaju były bite na Śląsku w mennicy wrocławskiej od 1750 r., stąd literka B, jako oznaczenie Wrocławia (Breslau).

Darczyńcą tych monet był jeden z wybitniejszych obywateli naszego miasta dr Ernst Gottlieb Glawning (5.07.1749-19.08.1808). Królewski Pruski Radca Dworu, miejski i okręgowy uczony fizyk, lekarz, założyciel pierwszego w Niemczech, zorganizowanego ośrodka pracy dla chorych umysłowo, który powstał w Brzegu w 1777 r. Założycie pierwszego stowarzyszenia medycznego w 1888 r., przekształconego potem w pierwszą niemiecką kasę chorych. Radny miasta Brzegu i wydawca pierwszego brzeskiego czasopisma „Briegische Wochenblatt” od 1783 r. W 1792 r. ufundował pierwszą żeńską szkołę w naszym mieście.

W odnalezionej tubie znajdowały się nie tylko opisane wyżej monety zapakowane w odręcznie podpisaną przez Glawninga kopertę, ale także poszyt z zapisem rękopiśmiennym, złożony z dwóch składek o łącznej ilości 24 kart (32,5×28,5 cm). Składki przeszyte częściowo przez osiem otworów dwubarwną lnianą nicią. Tak ukształtowany dokument obłożony został okładką, którą stanowi znacznie większego formatu biały pergamin (40 x 31,5 cm). Ten dokument przygotował także dr Glawning. Opisuje w nim wcześniejszą historię Brzegu, zaczynając od nawiązania do starszego dokumentu z 1576 r., opisanego w poprzednim numerze Panoramy. Opisuje więc oblężenie Brzegu przez Szwedów w czasie wojny trzydziestoletniej w 1641 r., wymienia olbrzymi pożar miasta w 1618 r., dwadzieścia pięć wylewów Odry w XVII w., budowę klasztoru kapucynów w 1668 r., śmierć ostatniego Piasta w 1675 r. Według Glawninga o wiele szczęśliwszy był wiek XVIII. Przede wszystkim dlatego, że cesarz Leopold I potwierdził wszystkie przywileje brzeskich mieszczan i cechów. Nie obyło się oczywiście bez pożarów, z których najgroźniejsze były w latach 1706-1708, 1729, 1736, 1739, 1777 oraz powodzi, z których najgroźniejsze były w 1736 i 1785 r. Informuje o rozpoczęciu budowy kościoła jezuitów w 1735. Wspomina też  o zakupie parceli przy ul. Długiej 321 przez gminę żydowską i budowie synagogi. W opisie historii tego okresu nie brakuje bitwy pod Małujowicami, złożenia hołdu nowej władzy pruskiej przez brzeżan w dniu 7 maja 1741 r. Przy tej okazji wspomina Glawning jakie to zyski osiągnęli właściciele gruntów i posesji, które zostały zajęte przez państwo pruskie pod rozbudowę umocnień twierdzy Brzeg. Glawning jako lojalny pruski urzędnik w wielu miejscach wychwala króla Fryderyka II i jego hojność zwłaszcza przy wsparciu odbudowy dużych kwartałów Brzegu, po licznych pożarach, które trapiły miasto. Autor wylicza także wsparcie króla dla jego poczynań jako lekarza i opiekuna chorych umysłowo. Nie brakuje w dokumencie danych statystycznych o liczbie mieszkańców, liczbie żołnierzy w garnizonie, ilości browarów, manufaktur, a w przypadku niektórych nawet wielkości ich produkcji. Bardzo ciekawa jest informacja o budżecie miasta Brzeg w 1798 r. Dochody wynosiły wtedy 18 902 talary 9 groszy i 10 fenigów, a wydatki 18 898 talarów 21 groszy i 4 fenigi. Autor podaje też ceny akcji oraz ceny domów i parceli w centrum Brzegu. Informuje o reformie brzeskiego gimnazjum, rozbudowie niemieckiego młyna. Na koniec wymienia wszystkie okoliczne wsie przynależące do naszego miasta. Wyraźnie nawiązując do dokumentu z 1576 r. opisanego przeze mnie w poprzednim numerze, umieścił Glawning na końcu także swoje filozoficzne życzenie ku przyszłości: „Gdy po wielu stuleciach, nasi najpóźniejsi wnukowie, odnajdą te zapisane dokumenty, a nasze doczesne szczątki obrócą się już całkowicie w proch, nie pozostawali sami w szczęśliwym i rozkwitającym materializmie, ale aby cnota, religia, nauka i sztuka w dużym stopniu odgrywały rolę w ich doskonaleniu”. To przesłanie wydaje się ponadczasowe, jak najbardziej aktualne dzisiaj i dla kolejnych pokoleń.

Za tydzień o kolejnym dokumencie i kolejnych numizmatach (cdn).

 

 

Reklama
Materiał wyborczy Komitetu Wyborczego Prawo i Sprawiedliwość
Materiał wyborczy KWW ŁĄCZY NAS BRZEG - GRZEGORZ CHRZANOWSKI
Materiał wyborczy Komitetu Wyborczego Prawo i Sprawiedliwość
Materiał wyborczy Komitetu Wyborczego Prawo i Sprawiedliwość