Nikt nie ma już chyba wątpliwości, że mamy w Brzegu do czynienia z bardzo ostrym sporem politycznym. Niestety strony tego sporu wydają się być nie do końca zdefiniowane, ale nie ulega wątpliwości, że obywatel (czytaj wyborca) staje się narzędziem w walce o polityczne wpływy. W kontekście brzeskich sporów wiele się mówi o referendum, czy o oddaniu decydującego głosu obywatelom. Oczywiście jestem przeciwny przeprowadzaniu referendów w każdej sprawie, bo gdybyśmy zapytali, czy chcemy np. płacić podatki, to oczywiście nikt by nie chciał. Jednak państwo musi jakoś funkcjonować. Niemniej jednak w sprawach najważniejszych nie można się uchylać o tego ważnego narzędzia demokracji bezpośredniej. Warto więc wiedzieć, jakimi zasadami rządzi się takie lokalne, gminne referendum?
Czym jest referendum gminne?
Referendum gminne jest ważnym narzędziem demokracji bezpośredniej, które pozwala na rozstrzyganie w drodze głosowania ważnych dla zbiorowości lokalnej spraw. Podstawowe znaczenie ma tutaj art. 170 Konstytucji, który mówi, że „Członkowie wspólnoty samorządowej mogą decydować, w drodze referendum o sprawach dotyczących tej wspólnoty, w tym o odwołanie pochodzącego z wyborów bezpośrednich organu samorządu terytorialnego […]”. Zasady i tryb referendalny jest uregulowany natomiast w ustawach zwykłych. Jak pisze J. Mordwiłko, że „Referendum znamionują pewne cechy charakterystyczne, do najbardziej istotnych należą: bezpośredni udział obywateli w wypowiadaniu się, posiadanie tylko jednego głosu oraz uważanie woli większości wszystkich równo uprawnionych obywateli za decydującą w uchwalaniu aktu prawnego bądź rozstrzyganiu sprawy”. Nie ulega wątpliwości, że referendum daje obywatelom poczucie wpływu na dotyczące ich sprawy. Jak mówi definicja referendum gminne, czyli lokalne, może rozstrzygać sprawy o charakterze lokalnym, dotyczącym terenu gminy, albo też spraw dotyczących mieszkańców lub organów tejże gminy. Czy budowa więzienia w Brzegu, inwestycji rządowej spełnia kryteria przeprowadzenia referendum lokalnego? Trudno mi jest to rozstrzygnąć… Referenda gminne mogą być dwojakiego rodzaju: obligatoryjne lub fakultatywne. W przypadku sporu o zakład karny w Brzegu mogłoby być przeprowadzone jedynie referendum fakultatywne.
Kto może wnioskować o referendum?
Referendum może być przeprowadzone z inicjatywy rady gminy (miejskiej) lub na wniosek mieszkańców. W przypadku rady podejmuje się uchwałę o przeprowadzeniu referendum. Uchwałę publikuje się, a samo referendum przeprowadza się między 30 a 35 dniem od dnia opublikowania uchwały rady na terenie gminy. O referendum może także zawnioskować obywatel lub grupa obywateli oraz struktura terenowa partii politycznej lub organizacji społecznej działającej na danej gminie. Dokładny tryb postępowania określa ustawa, nie mam możliwości opisać tutaj szczegółowo tej procedury. Na wniosek mieszkańców można przeprowadzić referendum w sprawie odwołania rady gminy (miejskiej) oraz w innych sprawach. Mam nadzieję, że tak ważna instytucja, jak referendum, nie będzie nadużywana w sporach politycznych, co mogłoby doprowadzić do pomniejszenia jej roli.
Bartłomiej Stawiarski, doktor nauk humanistycznych, historyk, archeolog, Poseł na Sejm VIII kadencji z ramienia Prawa i Sprawiedliwości. W latach 2014-2016 Wicestarosta Namysłowski i Radny Rady Powiatu Namysłowskiego. Wcześniej pracował jako Komendant Środowiskowego Hufca Pracy i jako muzealnik. Na studiach doktoranckich zaangażowany w pracę samorządową. Senator Uniwersytetu Wrocławskiego, pierwszy Przewodniczący Rady i Sejmiku Doktorantów Uniwersytetu Wrocławskiego, członek Zarządu Krajowej Reprezentacji Doktorantów. Jest autorem ponad 100 publikacji naukowych i popularnonaukowych. Wyróżniany za swoje prace przez Żydowski Instytut Historyczny w Warszawie. Od 8 lat jest związany z Uniwersytetem w Trewirze (Niemcy). W latach 2009-2014 prowadził własną działalność gospodarczą. W Sejmie VIII kadencji pracuje w Komisji Finansów Publicznych i Komisji Mniejszości Narodowych i Etnicznych. Ma żonę i dwóch synów.
