W ubiegłym roku minęło 600 lat, od kiedy to w 1417 r. poświęcony został kościół św. Mikołaja, który budowano przez długie lata od 1370 do 1417 r. Od tego momentu przez kolejne wieki kościół wzbogacał się o różne elementy wystroju, najpierw typowe dla kościoła katolickiego, a po 1517 kościoła protestanckiego. W związku jubileuszem w cyklu artykułów prezentuję poszczególne elementy tego wyposażeni oraz ich losy. W tym tygodniu pragnę pokazać w jaki sposób wyposażano nowo wyremontowany kościół.
Pierwsza msza w obrządku rzymskokatolickim została odprawiona w świeżo wyremontowanym kościele św. Mikołaja po raz pierwszy po 443 latach 8 października 1967 r. Wcześniej przygotowywany został nowy wystrój, który miał uwzględniać sugestie Soboru Watykańskiego II, który wprowadzał nie tylko liturgię w języku narodowym, ale wprowadzał także nowe zasady usytuowania ołtarza. Zgodnie z nowymi wytycznymi w każdym kościele powinien być ołtarz stały, jasno i trwale wskazujący na Jezusa Chrystusa, który jest żywym kamieniem. Ołtarzem stałym określano ołtarz tak zbudowany, że łączy się ściśle z posadzką i nie może być przesunięty. Ołtarz winien być zbudowany w oddaleniu od ściany, aby łatwo można było obchodzić go dookoła i celebrować przy nim w stronę wiernych. Ołtarz powinien być ustawiony w takim miejscu, by rzeczywiście stanowił ośrodek, ku któremu spontanicznie zwracać się będzie uwaga całego zgromadzenia wiernych. W kościele św. Mikołaja przy tak ukształtowanym ołtarzu odprawiono po raz pierwszy mszę świętą w języku polskim 23 lutego 1969 r.
Ołtarz główny i cały wystrój, z dwoma ołtarzami bocznymi w nawie północnej i południowej, amboną, przy pierwszym filarze od wschodu po stronie północnej oraz chrzcielnicą znajdującą się przed ołtarzem Matki Boskiej Częstochowskiej, balustradę empory organowej oraz pięć sedilli w apsydzie prezbiterium zaprojektował warszawski architekt Józef Stanisław Łowiński (1902-1976), absolwent Politechniki Warszawskiej z 1930 r. Był projektantem wielu polskich kościołów i ich wyposażenia. Do gotyckiego, pozbawionego oryginalnego wystroju wnętrza wprowadził on nowoczesne i surowe w formie elementy wystroju, nawiązujące wyraźnie do rozwiązań projektowanych przez najwybitniejszego ówcześnie architekta francuskiego Le Corbusier. Wszystkie elementy wystroju opierały się na prostych bryłach prostopadłościanach, stożkach, sześcianach i podstawowych kolorach, które oddziaływały na ludzi w sposób pierwotny i uniwersalny, były zrozumiałe dla wszystkich. Choć dla ówczesnych parafian te modernistyczne ołtarze i ambona wydawały się szokujące. W tamtym czasie wystrój zaprojektowany przez Łowińskiego był jednak jedną z najwybitniejszych w Polsce realizacji nowoczesnego wystroju sakralnego wnętrza. Dominowała w nim forma białej, agresywnej bryły zderzona z potęgą gotyckiej architektury. Formowanie ołtarzy i chrzcielnicy z betonu rozpoczęło się 16 maja 1966 r. i zakończyło 2 sierpnia tego roku.
Ołtarz główny, którego trzon zbudowany był z betonu, obrzuconego białym tynkiem posiadał formę leżącego prostopadłościanu. Na ścianie licowej, od strony wiernych znajdowało się niewielkie wgłębienie, uformowane ze sfazowanych ścianek, a w dolnej partii przy posadce umieszczony był prześwit. W ten sposób ołtarz główny otrzymał formę stołu o masywnych ukośnych podporach. Przed licem ołtarza umieszczony został wykuty z metalu w warsztacie wrocławskiego kowala artystycznego Ryszarda Mazura krzyż na środku i po trzy świeczniki na gromnice po bokach.
Niemal identyczną formę posiadały ołtarze boczne po stronie północnej i południowej. Prześwit był w nich jednak dużo większy, dlatego jeszcze bardziej przypominały one stoły, co stanowiło doskonały przykład ołtarza soborowego, naśladującego stół Wieczerzy Pańskiej. Nad mensą po stronie północnej umieszczony został gotycki tryptyk św. Rodziny z ok. 1500 r. z Bąkowa i tabernakulum. Natomiast nad mensą po stronie południowej na jej ścianie wschodniej znajdowało się wczesnobarokowe epitafium rodziny Kortzów, dlatego konieczne było takie ukształtowanie nastawy, aby przesłaniała ona piaskowcowy pomnik nagrobny. Wykonana została konstrukcja z elementów miedzianych, której centralnym punktem była malowana kopia obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej. Flankowały go dwa rzędy ażurowych kwadratowych płycin zdobionych motywami maryjnymi (litera M, korony), chrystologicznymi (krzyż, monogram Jezusa), piastowskie orły oraz daty 966 i 1966, nawiązujące w ten sposób do Milenium Chrztu Polski, obchodzone uroczyście w całej Polsce właśnie w 1966 r. Po lewej stronie znajdowały się cztery takie płyciny po prawej osiem. Na skraju po prawej umieszczony została wysoka sterczyna z umieszczoną na jednej trzeciej wysokości poprzeczną belką, na której znajdowały się trzy głębokie profitki na gromnice. Po przeciwnej stronie, na skraju znalazły się podobnie uformowane trzy krzyże, ze środkowym najwyższym. Zamocowano na nich dziesięć poziomych desek dębowych z wypalonymi na nich napisami odnoszącymi się do Jasnogórskich Ślubów Narodu. Śluby to modlitwa w formie przyrzeczenia, autorstwa Prymasa Tysiąclecia, kard. Stefana Wyszyńskiego. Powstały w roku 300-lecia lwowskich ślubów króla Jana Kazimierza jako swoisty program odnowy życia religijnego i moralnego narodu. Ich tekst prymas napisał podczas swego uwięzienia przez komunistyczne władze w Komańczy. W trakcie rocznego internowania w tym miejscu prymas napisał też m.in. Wielką Nowennę Tysiąclecia, przygotowujące Polskę do obchodów 1000-lecia chrztu.
Słowa odczytane na Jasnej Górze pod jego nieobecność 26 sierpnia 1956 r., w obecności około miliona wiernych, nawiązywały do Ślubów Lwowskich, które złożył w czasie potopu szwedzkiego król Jan Kazimierz, oddając cały naród w opiekę Matce Bożej. Poczynając od góry były to kolejno napisy po tabliczce ze słowami MARYJO PRZYRZEKAMY: 1) WIERNOŚĆ BOGU I TWEMU SYNOWI, KOŚCIOŁOWI I JEGO KAPŁANOM 2) ŻYĆ W ŁASCE UŚWIĘCAJĄCEJ, BEZ GRZECHU CIĘŻKIEGO 3) STAĆ NA STRAŻY BUDUJĄCEGO SIĘ ŻYCIA 4) WIERNOŚĆ MAŁŻEŃSKA 5) CZYSTOŚĆ OGNISKA DOMOWEGO 6) WYCHOWAĆ MŁODE POKOLENIE W WIERNOŚCI BOGU I KOŚCIOŁOWI 7) PIELĘGNOWAĆ MIŁOŚĆ I SPRAWIEDLIWOŚĆ SPOŁECZNĄ 8) WALCZYĆ Z WADAMI NARODOWYMI, SZERZYĆ CNOTY 9) SZERZYĆ CZEŚĆ I NABOŻEŃSTWO KU TOBIE. Tak ukształtowany ołtarz zaprojektował brzeski architekt inż. Wolański, elementy metaloplastyki są autorstwa nieznanego warsztatu z Wrocławia, a prace stolarskie (oprawa obrazu, tabliczki z napisami) wykonał warsztat Juliana Sandurskiego (1923-1982) z Brzegu. Za tydzień opisane zostaną kolejne elementy nowego wystroju.
Romuald Nowak