Kościół p.w. Św. Piotra i Pawła w Lewinie Brzeskim przekazany gminie. Kościół pod wezwaniem świętych Piotra i Pawła jest najstarszym i najcenniejszym zabytkiem w Lewinie Brzeskim. Wzniesiony w 1312 roku przez zakon dominikanów, który osiedlił się w Lewinie już przed 1285 rokiem. Od 1534 roku kościół przeszedł w posiadanie protestantów. W kronikach zanotowano, że już w 1416 roku przy kościele istniała szkoła. Pierwotnie zbudowany w stylu gotyckim, rozbudowany około 1500 roku w stylu renesansowym. Kościół ma ciekawą, prostokątną bryłę z kwadratową wieżą w narożniku. Najstarsza część budowli to wieża i przyległe do niej prezbiterium.
Wewnątrz kościoła znajduje się ołtarz główny z drzewa lipowego – manierystyczny, wykonany przez Hermana Fischera z Nysy w 1613 roku. W predelli scena Ostatniej Wieczerzy, w polu głównym Ukrzyżowanie, wyżej Zmartwychwstanie i Wniebowstąpienie, a w zwieńczeniu wyobrażenie pelikana symbolizującego ofiarę Chrystusa. Drugi renesansowy ołtarz z piaskowca, wykonany w drugiej połowie XVI wieku (1570r.), po renowacji przeniesiony został do kaplicy kościoła katolickiego. Ponadto w kościele podziwiać można manierystyczną ambonę z XVII wieku, również siedemnastowieczny krucyfiks, figury Marii i Św. Jana, pomniki nagrobne rodziny Bess i pastorów z lat 1559, 1566, 1597 i późniejsze.
Obiekt kościoła od lat siedemdziesiątych minionego wieku nie był użytkowany, co powodowało jego niszczenie. W 1998 r. Parafia Ewangelicka w Brzegu przekazała obiekt w formie użyczenia Gminie Lewin Brzeski, aby zapobiec dalszej dewastacji kościoła. Gmina zabezpieczyła obiekt przed włamaniami oraz wyremontowała dach budynku i wieży i doprowadziła do obiektu zasilanie w energię elektryczną. Wojewódzki Konserwator Zabytków w Opolu wykonał ekspertyzę techniczną konstrukcji budynku i wyposażenia i odrestaurował kamienny ołtarz renesansowy.
Godnym szczególnego podkreślenia jest fakt objęcia kościoła stałą opieką przez młodzież z Gimnazjum w Lewinie Brzeskim. Pod okiem nauczycieli gimnazjaliści wysprzątali kościół umożliwiając, zwiedzanie zabytku przez dzieci i młodzież szkolną oraz prowadzenie lekcji historii w kościele. Gimnazjaliści przygotowali grupę młodzieżowych przewodników przygotowanych do profesjonalnego oprowadzania zwiedzających kościół mieszkańców i gości spoza naszej gminy. Młodzież wykonała również szereg albumów dokumentujących zabytek jako całość i poszczególne jego elementy. Dzięki opiece gimnazjalistów kościół zaczął żyć – corocznie organizowane są w nim koncerty kolęd przy świecach, spektakle teatralne o tematyce religijnej, koncerty muzyki poważnej w wykonaniu uczniów Szkoły Muzycznej w Brzegu. Gimnazjum dokonało również tłumaczenia z języka niemieckiego na język polski kronik kościelnych z 1883 i 1910 roku. W kwietniu 2005 roku w kościele zorganizowana została sesja popularno-naukowa pn. „Kościół ewangelicki w Lewinie Brzeskim – zapomniany pomnik śląskiej reformacji.” Sesję przygotował prof. dr hab. Jan Harasimowicz z Uniwersytetu Wrocławskiego. Na kilka dni przed sesją w kościele odbyło się nabożeństwo ekumeniczne z udziałem księdza biskupa Tadeusza Szurmana z Katowic, księży pastorów z Opola i z Brzegu oraz naszych księży z Lewina Brzeskiego i z Brzegu. W kościele od ponad 500 lat modlili się razem katolicy i ewangelicy. Za zgodą Kurii Wrocławskiej w kościele odprawiane są msze dla młodzieży gimnazjalnej na rozpoczęcie i zakończenie roku szkolnego. Od trzech lat w kościele zakończenie ma procesja Bożego Ciała.
Jak widać, od wielu lat kościół jest w kręgu zainteresowania władz kościoła ewangelickiego i katolickiego. Najważniejsze w tym wszystkim wydaje się jednak autentyczne zainteresowanie przyszłością kościoła ze strony lokalnego społeczeństwa i władz gminnych. Przecież znaczenie kościoła zawsze wyrasta z potrzeby wiernych, tych którzy każdego dnia przechodzą obok starych murów tej pięknej budowli. Jak widać w sensie religijnym kościół pod wezwaniem świętych Piotra i Pawła już od wielu lat jest postrzegany jako nasz kościół, który w naturalny sposób służy jako miejsce do pielęgnowania życia duchowego mieszkańców Lewina. Pozostaje jeszcze sprawa ochrony substancji materialnej, zabytkowej budowli, jako dziedzictwa kulturowego tych ziem na przestrzeni wieków. I tu, jak to często bywa, wielkie sprawy i wydarzenia o historycznym wręcz znaczeniu, umykają naszej uwadze pod natłokiem spraw codziennych, czasami nawet drobnych. Takim historycznym zdarzeniem wydaje się przejęcie kościoła na własność gminy, co dokonało się dnia 21 czerwca 2011 roku. W tym to właśnie dniu został podpisany akt notarialny w sprawie nieodpłatnego przekazania kościoła na własność gminy Lewin Brzeski. Co to oznacza dla przyszłości tego wspaniałego obiektu, na którego remont niezbędne są środki liczone w milionach złotych? Otóż gmina nie dysponuje takimi pieniędzmi i nie jest to tak, że już 22 czerwca w kasie gminnej czekają pieniądze na remont kościoła. Ale z drugiej strony trzeba jasno powiedzieć, że kościół należąc do gminy, przechodzi pod jej kuratelę, nie tylko w sferze wartości kulturowej, ale również, a może przede wszystkim, w sferze materialno-prawnej. Przejmując kościół, gmina z pełną świadomością, przejęła odpowiedzialność za jego losy. Będąc jego właścicielem, gmina może i będzie aplikować o środki zewnętrzne na ochronę i odrestaurowanie tego bezcennego zabytku. Pozostaje mieć nadzieję, że w najbliższych latach uda się choć w części doprowadzić kościół do dawnej świetności.
MN
Napisano na podstawie materiałów przekazanych przez Gimnazjum w Lewinie Brzeskim. Zdjęcia pochodzą ze zbiorów Gimnazjum.
