W ostatniej publikacji zakończyłem opisywanie losów brzeskiej poczty. Wykorzystałem przy tej okazji, jak mi się wydawało, wszystkie dostępne źródła i informacje. Tymczasem do redakcji „Panoramy” zgłosił się mieszkaniec Brzegu pan Kazimierz Milian, który od kilkunastu lat jest posiadaczem kroniki Rejonowego Urzędu Telefonu i Telegrafu (RUTT) w Brzegu, wydzielonego w 1946 r. z miejscowego Urzędu Poczt i Telegrafu. Udostępnił ją i dzięki temu możemy kontynuować naszą opowieść o pocztowych, a może precyzyjniej o telefonicznych usługach w Brzegu.
Kronika to 36-cio kartkowy brulion ze stronicami z zapisanymi jednostronnie na maszynie działaniami w brzeskim Urzędzie Telefonu i Telegrafu za lata 1946-1948. Uzupełniony został o kartonowe karty z fotografiami funkcjonujących w urzędzie w tym czasie urządzeń teletechnicznych. Całość została oprawiona w sztywną okładkę, do której wykorzystano starszą oprawę z niemieckiego pocztowego skorowidza.
Zgodnie z zarządzeniem Ministerstwa Poczt i Telegrafów nr 1013 z dnia 19.09. 1946 r. z dniem 15 października tego roku został utworzony w Brzegu Rejonowy Urząd Telefoniczno-Telegraficzny,
który swym zasięgiem obejmował oprócz naszego powiatu m.in. obwody w Strzelinie, Oławie, Namysłowie, Oleśnicy i Sycowie. Pełniącym Obowiązki Naczelnika Urzędu został mianowany starszy technik Władysław Lechwacki. Pracowników technicznych było zaledwie czterech m.in. Glatmann Julian, Łazarczyk Edward Miljan Józef. Głównym zadaniem była odbudowa sieci telefonicznych na zniszczonych terenach podległych urzędowi powiatów. Początkowo jego biura usytuowano na drugim piętrze Obwodowego Urzędu Poczty przy ul. Ogrodowej (obecnie Powstańców Śląskich 2) dawnym budynku Urzędu Celnego (Zollamt dawniej Gartenstr. 38). Nie było jednak żadnych możliwości, aby niezbędne do funkcjonowania łączności urządzenia jak centrale, przełączalnie itp. mogły być tam usytuowane. Dlatego podjęto starania o budynek, w którym nowy urząd mógłby normalnie funkcjonować. Ze względu na bliskość sieci przydzielono urzędowi budynek przy ul. Piastowskiej 1 (róg Chrobrego dziś Chrobrego 11). Istniejące tam pomieszczenia (duże pokoje mieszkalne) odremontowano i przystosowano dla kablowni, przełączalni, centrali telefonicznych, akumulatorni. Na tym etapie prac wyróżnił się szczególnie technik Jan Baranowski.
Na dzień powołania brzeskiego urzędu w październiku 1946 r. dysponował on 584 kilometrami linii napowietrznych, 33 centralami miejskimi o pojemności 520 numerów, 733 aparatami telefonicznymi różnych marek niemieckich, 2 centralami międzymiastowymi o pojemności 83 numerów. Aby móc prowadzić działalność instalacyjno-remontową w tak rozległym terenie, przydzielono urzędowi amerykański samochód ciężarowy G.M.C. z napędem na cztery koła (produkowany przez General Motors). Remont budynku przy ul. Piastowskiej prowadziły od marca do sierpnia 1947 r. ekipy remontowe Miejskich Zakładów Wodociągowych, z dyskretnym nadzorem przedwojennego architekta miejskiego Walthera Tscheschnera (koszt 971 548 zł). Prace te polegały głównie na przebiciach i przekopach, tak aby bez problemu doprowadzić do budynku nowe linie i urządzenia techniczne. Niemal równocześnie zbierano różne poniemieckie urządzenia teletechniczne, przygotowując się do uruchomienia automatycznych central miejskich i międzymiastowych. Dzięki technikowi Stanisławowi Szamałkowi udało się to do końca listopada 1947 r.
W tym samym czasie odbudową sieci miejskiej kierował Bolesław Rychliński. Dzięki temu udało się 30 listopada uruchomić centrale automatyczne: miejską na 300
obwodów i międzymiastową na 5 stanowisk i pojemność 50 obwodów. Uroczyste poświęcenie budynku przy ul. Piastowskiej 1 i zainstalowanych w niej urządzeń nastąpiło 7 grudnia 1947 r. W lutym 1948 r. uruchomiono podobną centralę w Lewinie Brzeskim na 50 obwodów jako satelitę centrali w Brzegu, a w marcu podobną w Oławie, też połączoną z Brzegiem. Niestety już wtedy wprowadzenie automatyki wiązało się z redukcją etatów i zwolnieniami pracowników. Na koniec grudnia 1948 r. niemal wszystkie wskaźniki urządzeń teletechnicznych w Brzegu zostały podwojone. Linii międzymiastowych było 679 km, aparatów telefonicznych 1190, a numerów abonamentowych 1011, central międzymiastowych 4 sztuki o pojemności 143 numerów. W takim kształcie i w tym miejscu urząd dotrwał do 1957 r., kiedy to przeniesiono go do wschodniego skrzydła odbudowanego urzędu pocztowego przy ul. Piastowskiej 7. Wyposażono go w centrale automatyczne nowej generacji, umieszczone na strychach i pierwszej kondygnacji, dzięki którym ponownie podwoiła się liczba brzeskich abonentów telefonicznych. Siec pozostała jednak niemal nie zmieniona, dlatego liczba nowych przyłączeń była ciągle ograniczana, a międzymiastowe rozmowy przeprowadzano głównie w rozmównicach na poczcie.
Usługi i infrastruktura telefonii stacjonarnej były zmonopolizowane przez państwo do roku 1990 r. i realizowane przez państwowe przedsiębiorstwo Poczta Polska, Telegraf i Telefon podległe Ministrowi Łączności. Uchwalona ustawa o łączności z 1990 r. umożliwiła świadczenie usług i budowę infrastruktury telekomunikacyjnej przez Telekomunikację Polską – powołaną wówczas spółkę akcyjną skarbu państwa oraz inne podmioty, które uzyskały zezwolenie na tego typu działalność. Dopiero wtedy także w Brzegu obserwujemy znaczący wzrost ilości telefonów stacjonarnych. Po 2000 r. umożliwiono innym również innym operatorom korzystanie z infrastruktury telekomunikacyjnej Telekomunikacji Polskiej, ale wtedy zaczynała się już era telefonów komórkowych, które obecnie wypierają praktycznie telefonię stacjonarną.
Romuald Nowak