Felieton Wandy Cebulki z cyklu: Niezwykle ciekawe fakty z historii Grodkowa i okolic.
W tej części opiszę Państwu kolejne, zmienne losy naszej ziemi na tle dziejów Śląska.
Po zakończeniu II wojny Śląskiej Fryderyk II król Prus i Śląska rozpoczyna ponownie swoje rządy. Chcąc poprawić sytuację gospodarczą w kraju zaproponował układ handlowy z Austrią. Jednak Maria Teresa nie przystała na to, a wręcz zabroniła przywozu czegokolwiek ze Śląska. Również próby kontaktów handlowych z Saksonią nie powiodły się. Konflikt ten spowodował kolejne napięcie między państwami i doprowadził do wojny celnej.
W 1747 roku umiera biskup Filip Ludwik von Sinzendorf. Na jego miejsce rok później, po uzyskaniu tytułu książęcego, zasiada już wcześniej wybrany i protegowany przez Fryderyka II Filip Gothard Schaffgotsh. Jako książę pod swoje władanie otrzymał od władcy Prus ziemię nyską i grodkowską.
W 1750 roku król Prus wydał edykt dla Śląska, który znosił poprzedni zakaz cesarski odnośnie wychowania dzieci w małżeństwach mieszanych wyznaniowo. Dotyczył on tolerancji religijnej i nakazywał, że od tej pory dzieci przychodzące na świat będą przyjmowały wiarę swoich rodziców, synowie – ojców, córki – matek. Cztery lata później wydał kolejne zarządzenie – „Porządek żydowski”, czyli status prawny dla ludności żydowskiej. Mowa w nim była przede wszystkim o podziale ludności na kategorie społeczne, a także o handlu, podatkach i cłach.
Pozorny spokój, jaki zapanował na Śląsku w tym czasie, nie trwał długo, ponieważ państwa nadal rywalizowały między sobą. W 1756 roku Fryderyk II niespodziewanie napadł na Saksonię. Reakcją Austrii była obrona napadniętego kraju. Inne kraje również zareagowały na tę napaść, lecz związki, sojusze i współpraca między nimi nie pozwalały na bezpośrednie podjęcie działań. Postaram się to wytłumaczyć najprościej, jak się da. Otóż poruszona napaścią Prus Francja, do tej pory przeciwnik Habsburgów – bo byli sojusznikami z Anglią, a Anglia była przeciwnikiem Francji, która doszła do porozumienia z Austrią i powstał sojusz austriacko – francuski. Spowodowało to, że Anglia musiała wystąpić po stronie Prus. Do przymierza francuskiego dołączyła również Rosja, ponieważ caryca Elżbieta wręcz nienawidziła Fryderyka II. Planowany był wówczas rozbiór posiadłości króla Prus.
Wszystko, co zapowiadało kolejną wojnę, działo się jednak z dala od Grodkowa. W tym czasie miasto podniosło się ze zgliszczy i zostało odbudowane. Urzędujący wówczas w 1756 roku burmistrz o nazwisku Műnneberg opisuje w kronice grodkowskiej wygląd miasta. Było ono otoczone wałem ziemnym, a następnie wysokim murem z czterema basztami bramnymi, przy których stały domy strażników bramnych, zwane odwachami. W centrum rynku znajdowała się wieża z podwójnym prześwitem pokryta blachą miedzianą, poniżej znajdował się zegar. Przy wieży stały dwa duże domy kupieckie, zwane też sukiennicami, w których mieściły się „ławy”, gdzie prowadzono handel-sprzedaż towarów od producentów miejscowych należących do cechów rzemieślniczych. Rynek otoczony był placem targowym, na którym znajdowały się cztery studnie. Wokół niego stały zabudowania, a między innymi dom miejski, czyli ratusz (dawny „Piast”). Mieścił się w nim przedpokój, kancelaria i piękna sala dla rajców miejskich. Poniżej znajdowała się sala sądowa, urząd akcyzy i wyszynk zwany „piwnicą świdnicką”. Pozostała część miasta również była zabudowana: burmistrz wyszczególnił w niej kościół farny, plebanię i szkołę.
Wymienił również domek kantora, dzwonnika, organisty, domek sługi rady miejskiej, leśniczego i pastucha oraz słodownie wraz z browarem i remizę strażacką. Domy te były wprawdzie murowane, ale pokryte słomą, co było dużym zagrożeniem pożarowym. W podwórzach domostw znajdowało się 14 studni, które miały zapobiec ewentualnym pożarom. Oprócz domów mieszkalnych w mieście znajdowało się 77 stodół i 100 chlewów, a 8 domów stało poza murami.
W mieście, jak już wspomniałam, stacjonowało na stałe wojsko pruskie. Rozpoczęła się budowa koszar, w których powstały wówczas pierwsze zabudowania, szkoła jazdy konnej (dzisiejsza stara Hala Sportowa) i remiza garnizonowa. Okazało się, że coraz większa liczba żołnierzy była wyznania ewangelickiego.
W tym czasie rozpętała się nieunikniona wojna siedmioletnia, która ominęła Grodków. Od listopada 1757 roku Austria, mając przy boku sojuszników, zaczęła odnosić same sukcesy w kolejnych bitwach z Prusami. Sytuację tę spowodowały wcześniejsze dezercje z wojska Fryderyka. Większa część Śląska przeszła w ręce Habsburgów. Ludność zaczęła okazywać niechęć do rządów pruskich, natomiast wiernopoddańcze deklaracje były słane pod adresem Marii Teresy. Poparcia udzielił jej również kościół katolicki, między innymi biskup wrocławski Filip Gothard Schaffgotsch, protegowany Fryderyka II. Jednak w grudniu tegoż roku, podczas bitwy pod Lutynią koło Wrocławia, sytuacja odwróciła się. Trzydziestopięciotysięczna armia pruska rozgromiła sześćdziesięciopięciotysięczne siły austriackie. Zacięta walka była spowodowana dążeniem do odzyskania za wszelką cenę Wrocławia przez króla Prus. Po kilku miesiącach walk Śląsk powrócił ponownie pod panowanie Fryderyka II, który rozpoczął represje przeciwko poddanym zdrajcom, a szczególnie nie był wyrozumiały dla kleru katolickiego.
Kiedy Fryderyk II zwycięsko wkroczył do Wrocławia, biskup Filip Gothard musiał uciekać do swojej letniej rezydencji na zamku w Janowej Górze koło Jawornika, w austriackiej części Śląska, i już nie powrócił do Wrocławia. Administrował tylko austriacką częścią Śląska, będąc na pensji cesarskiej (zm. w 1795r.).
Dalsze działania wojenne przez dwa lata toczyły się na pograniczach Śląska. Bitwa pod Kamienną Górą w 1760 roku zmieniła znowu bieg wydarzeń na niekorzyść Prus. Również kolejne starcia o Wrocław, Legnicę czy Kłodzko były pasmem klęsk dla Fryderyka II. Dopiero 15 sierpnia 1760 roku pod Legnicą wojska pruskie pokonały armię austriacką, która nie zdążyła połączyć się z Rosjanami. Od 1761 roku dalsze działania wojenne polegały na wzajemnym obserwowaniu wroga i jego zachowania. Armia pruska nie widząc zagrożenia, przesunęła się w kierunku Nysy. Wówczas podstępnie wojska austriackie zdobyły Świdnicę. Aby zapobiec atakom na Wrocław i Nysę ze strony wroga, Fryderyk II postanowił założyć obóz pod Strzelinem, gdzie doszło do dziwnego incydentu. Pewien baron o nazwisku Warkosch, z pobliskiej wsi Wojsławice, postanowił porwać Fryderyka II i wydać go Austriakom. Plan się jednak nie udał, ponieważ spisek został wykryty. Winni zostali aresztowani, a baronowi udało się uciec. Został jednak skazany zaocznie na karę śmierci przez poćwiartowanie.
5 stycznia 1762 roku w Rosji umiera caryca Elżbieta i w związku z tym wydarzeniem jej następca – Piotr III przeciwnie, entuzjasta i fanatyk króla pruskiego, wycofuje swoje wojska i zrywa sojusz z Austrią, to uratowało Fryderyka II przed klęską.
22 lipca dochodzi do bitwy pod Burkatowem koło Świdnicy, gdzie wojska królewskie pokonują armię austriacką. Jak się okazało, w walce tej pomogły wojska rosyjskie, które stanęły po stronie Prus. Kilka miesięcy później kapitulacja Świdnicy spowodowała zakończenie wojny. 15 lutego 1763 roku na zamku myśliwskim Hubertusburg w Saksonii został podpisany traktat pokojowy, który zakończył wojnę siedmioletnią, zwaną też trzecią wojną Śląską.
Po odzyskaniu Śląska, który w większości był protestancki, król Prus Fryderyk II w 1763 roku na urząd biskupi we Wrocławiu mianował Jana Maurycego Strachwitza (1763-1781), do sprawowania władzy katolickiej w części pruskiej.
W całej Europie sytuacja zaczęła się stabilizować. W Austrii Maria Teresa, po śmierci męża, wyznaczyła swojego następcę, którym został jej syn, Józef II Habsburg (1765-90). Do końca swojego życia (1780) wspólnie rządzili w monarchii.
Fryderyk II rozpoczął swoje rządy na Śląsku, wprowadzając kolejne reformy w gospodarce, szkolnictwie czy wojskowości. Ustanowił, że język niemiecki ma być językiem urzędowym. Nie zapomniał o swoich przeciwnikach i zdrajcach, a kto nie chciał się podporządkować, miał prawo wyjechać z kraju. Zaś biskupa Filipa Gotharda Schaffgotscha, w 1766 roku skazał na banicję.
W Nysie w 1769 roku Fryderyk II spotkał się z nowym cesarzem Austrii Józefem II. Oficjalnie chodziło o zażegnanie nienawiści między państwami, deklarowano przyjaźń, jednak tak naprawdę celem spotkania było poznanie ukrytych zamiarów przeciwnika. Jak się okazało, doszli do porozumienia i postanowili wspólnie działać. Nieoczekiwanie celem stała się Polska i jej rozbiór.
W 1772 roku władcy obu państw spotkali się ponownie, aby ostatecznie ustalić podział Rzeczypospolitej. Cesarska propozycja mówiła o przejęciu przez niego Śląska, a dla króla Prus miały przypaść dwie części z rozbioru. Józef II w ten sposób próbował za wszelką ceną odzyskać Śląsk. Jednak taka propozycja nie została przyjęta przez Fryderyka II. Oczywiści do rozbioru Polski doszło, jednak to zupełnie inny temat historii.
Historia miasta Grodkowa od początku jego powstania – cz. 1
Historia miasta Grodkowa od początku jego powstania – cz. 2
Historia miasta Grodkowa od początku jego powstania – cz. 3
Historia miasta Grodkowa od początku jego powstania – cz. 4
Historia miasta Grodkowa od początku jego powstania – cz. 5
Historia miasta Grodkowa od początku jego powstania – cz. 6
Wanda Małgorzata Cebulka – rodowita grodkowianka, autorka książek o Grodkowie i okolicach, uzdolniona plastycznie i muzycznie, miłośniczka zwierząt, posiadająca wiele zainteresowań i pasji, uparta i wytrwała w poznawaniu odległej przeszłości ziemi grodkowskiej oraz historii pojedynczych obiektów zabytkowych jak i losów ludzi zamieszkujących tę ziemię. Chętnie dzieli się swoją wiedzą z mieszkańcami podczas spotkań i wykładów. Ostatnio zrodził się pomysł organizowania z jej udziałem wycieczek po ziemi grodkowskiej. Rezultaty badań i dociekań w dziedzinie historii i archeologii zawarła w czterech swoich książkach: „Dzieje Kościołów i wyznań w Grodkowie” – 1999 r., „Dzieje Ziemi Grodkowskiej” – 2006 r., „Dzieje Żydów na Śląsku ze szczególnym uwzględnieniem Grodkowa i okolic od XII do XX wieku” – 2009 r., „Dzieje Ewangelików na ziemi grodkowsko–nyskiej” – 2010 r., Jest także współautorką książek: „Z dziejów Grodkowa i ziemi grodkowskiej: praca zbiorowa, cz.2”, „Z dziejów Grodkowa i ziemi grodkowskiej cz.3”. Laureatka 15. edycji w roku 2012 Odznaczenia „Chroniąc Pamięć” – odznaczenie przyznawane od 1998 r. w ramach programu honorowania Polaków zasłużonych dla ratowania żydowskiego dziedzictwa. Laureaci wybierani są wspólną decyzją reprezentantów Ambasady Izraela, Żydowskiego Instytutu Historycznego i Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego.
