Chciałbym podzielić się z czytelnikami portalu Brzeg24.pl informacjami o kolejnych znaleziskach z kapsuł znalezionych w brzeskim ratuszu. Tym razem z kapsuły pakowanej w 1822 r. o medalach upamiętniających ważne rocznice kościelne i historyczne.
Nie ulega wątpliwości, że dawni mieszkańcy naszego miasta w 1822 r. kiedy wypełniali tubę, którą potem umieścili w gałce wieży ratuszowej, mieli jeszcze żywo w pamięci ważne rocznice związane z ich wyznaniami religijnymi. Dlatego zapewne z tego powodu znalazły się tam medale, które upamiętniały istotne wydarzenia religijne. Szczególnie ważny dla poddanych króla pruskiego, w większości wyznawców luteranizmu, był jubileusz 300-lecia Reformacji.
Nawiązano w ten sposób bezpośrednio do XVI-wiecznej Reformacji w Niemczech rozpoczętej przez mnicha augustiańskiego i profesora teologii w Wittemberdze Marcina Lutra, którego początek datuje się na 31 października 1517 r. Nieprzypadkowo więc właśnie z okazji tego jubileuszu dokładnie z tą samą datą 1817 r. król pruski Fryderyk Wilhelm II, sam będąc wyznania ewangelicko-reformowanego (kalwińskiego), ogłosił dekretem gabinetowym unię pomiędzy Kościołem Ewangelicko-Luterańskim (Augsburskiego Wyznania) a Ewangelicko-Reformowanym (kalwińskim – Helweckiego Wyznania). Tak powstał w roku 1817 w ówczesnych Prusach Kościół Ewangelicko-Unijny. Powstaniu tego Kościoła patronował i służył wiedzą teologiczną przy jego powstaniu wielki filozof i teolog protestancki, wrocławianin Fryderyk Ernest Daniel Schleiermacher (1768 – 1834). Oczywiście edykt króla nie spotkał się z aprobatą wszystkich wyznawców, ale od 1817 r. weszło powszechnie w użycie słowo ewangelicy dla wszystkich wyznawców różnych odłamów protestantyzmu. Nie przypadkowo więc w tak ważnym dla tego wyznania roku jubileuszowym wybito kilka medali upamiętniających zdarzenia sprzed trzystu lat. Najstarszy wybity został w srebrze, w berlińskiej mennicy i zaprojektowany przez znanego medaliera Daniela Friedricha Loosa (1735-1819) w 1817 r. Na awersie tego niewielkiego medalu (5,50 g, śr. 25,00 mm) umieszczone zostało profilowe popiersie w prawym ujęciu Marcina Lutra, z napisem przy krawędzi: DOCTOR MARTIN LUTHER, a pod ramieniem sygnatura autora: LOOS. Na rewersie umieszczono ołtarz, na którym umieszczono kielich. Przy krawędzi znalazł się napis: UND TRINKET ALLE DARAUS, a pod kreską: DRITTES IUBELFEST / DER REFORMATION / D. 31. OCTOB. / 1817. Napis przy krawędzi to fragment ewangelii św. Łukasza (22, 19-20), opisujący ostatnią wieczerzę i słowa Jezusa: bierzcie i pijcie z niego. Słowa niezwykle istotne w liturgii protestanckiej.
Kolejny medal jubileuszu 300-lecia protestantyzmu wybito także w srebrze we Wrocławiu w tym samym roku (4,6 g, śr. 25,00). Na awersie umieszczono profilowe popiersie w prawym ujęciu Marcina Lutra, a przy krawędzi napis: D • MARTIN LUTHER GEB • 10 NOV • 1483 GST • 18 FEB • 1546. Na rewersie napis pomiędzy gałązkami palmowymi i dębowymi: ZUR / ERINNERUNG AN DAS IIIT / REFORMATION / IUBELFEST / D. 31. OCTOB : / 1817 oraz sygnatura medaliera: LESR. Karl Lesser był wybitnym mincerzem i medalierem wrocławskim z przełomu XVIII i XIX w.
Nieco wcześniej w 1803 r. społeczność katolicka na Śląsku obchodziła uroczyście jubileusz 600-lecia istnienia klasztoru cystersek w Trzebnicy. Klasztor w Trzebnicy został założony przez księcia Henryka I Brodatego i jego małżonkę Jadwigę w 1202 roku. W oktawie Objawienia Pańskiego, 13 stycznia 1203 r., biskup wrocławski Cyprian uroczyście wprowadzał do klasztoru pierwszy konwent sióstr. Dominika Anna Maria baronowa von Giller, ostatnia ksieni klasztoru cysterskiego uroczyście świętowała w dniu 19 czerwca 1803 r. jubileusz 600-lecia klasztoru. Z tej okazji wybito także w mennicy
wrocławskiej, za pozwoleniem króla pruskiego, w srebrze specjalny medal okolicznościowy (21,2 g, śr. 38 mm), zaprojektowany przez Antona Friedricha Königa (ur. 1773). Na awersie ukazano św. Jadwigę w półpostaci na obłoku, w stroju książęcym z figurką Marii z Dzieciątkiem w prawej ręce i modelem klasztoru w Trzebnicy w lewej. Napis przy krawędzi brzmi: S[ANC]T[A]. HEDWIGA UX[OR]. HEINR[ICUS]. D[UX]. S[ILESIAE]. AUT[OCRATA]. TREBN[ICENSE]. 1203 (św. Jadwiga trzebnicka żona Henryka samodzielnego władcy, księcia śląskiego). Pod obłokami wybita została sygnatura medaliera: KOENIG. Na rewersie ukazany został klasztor trzebnicki, nad nim przy krawędzi umieszczono napis: SECULUM VI (sześć wieków), w odcinku: A[D] • COND[ITUM] • MONAST[ERIUM] • / CELEBRATUM / MDCCCIII (z okazji świętowania założenia klasztoru 1803).
Najokazalej z całej grupy przedstawianych tutaj medali z kapsuły prezentuje się bity w brązie medal z okazji wmurowania kamienia węgielnego pod pomnik narodowy ku czci poległych w wojnach niepodległościowych VI koalicji antyfrancuskiej w berlińskiej dzielnicy Kreuzberg, wykonany w latach 1817-1821 przez znakomitego berlińskiego architekta Karla Friedricha Schinkla (1781-1741). Pomnik otrzymał formę neogotyckiego sakramentarium, ozdobionego figurami bohaterów, wykonanymi przez wybitnych ówczesnych rzeźbiarzy Raucha, Tiecka i Wichmanna. Jego uroczyste odsłonięcie odbyło się 30 marca 1821 r. Zanim to jednak nastąpiło 19 września 1818 r. król pruski Friedrich Wilhelm III w obecności cara Aleksandra I wmurował uroczyście kamień węgielny. Z tej
właśnie okazji wybito okazały medal z brązu znaleziony w brzeskiej kapsule (72,21 g, śr. 50,00 mm). Zaprojektował go znakomity medalier szwajcarski F. Brandt, czynny na początku XIX w. we Francji i Niemczech. Na awersie w wieńcu z liści laurowych ukazane zostały profilowe portrety ujęte w lewo króla Fryderyka Wilhelma i cara Rosji Aleksandra I. Po obu stronach napisy: ALEXANDER I. (po lewej) i FRIED.[RICH] WILHELM III. (po prawej). Na rewersie w środkowej części ukazany został wizerunek blisko 33-metrowego pomnika oraz przy krawędzi w trzech rzędach napis: DANKBAR GEGEN GOTT EINGEDENK SEINER TREUEN VERBÜNDETEN UND EHREND DIE TAPFERKEIT SEINES VOLKES LEGTE IN GEMEINSCHAFT MIT ALEXANDER I. KAISER VON RUSSLAND FRIEDRICH WILHELM III. DEN 19. SEPTEMBER 1818 DEN GRUNDSTEIN DES DENKMALS FÜR DIE RUHMVOLLEN EREIGNISSE IN DEN JAHREN 1813 1814 1815 (Wdzięczni Bogu, pamiętając o wierności sprzymierzonych, oddając hołd cierpieniom narodów kładzie Fryderyk Wilhelm III wspólnie z Aleksandrem I, carem Rosji 19 września 1818 r. kamień węgielny pomnika sławnych wydarzeń 1813, 1814 i 1818 r.). Pomnik wzbudził podziw w całym królestwie pruskim, a pamięć o jego wspaniałości musiała w 1822 r. w Brzegu być ciągle żywa, dlatego upamiętniono to medalem umieszczonym w tubie.
Za tydzień o monetach obiegowych stosowanych w królestwie pruskim w XVIII i na początku XIX w. (cdn)
Romuald Nowak