KAPSUŁY Z WIEŻY BRZESKIEGO RATUSZA [analiza skarbów cz. X]

0
Talar Fryderyka Wilhelma 1792 (awers i rewers)
Reklama
Materiał wyborczy KOALICYJNY KOMITET WYBORCZY KOALICJA OBYWATELSKA

Chciałbym podzielić się z czytelnikami portalu Brzeg24.pl informacjami o kolejnych znaleziskach z kapsuł znalezionych w brzeskim ratuszu. Tym razem z kapsuły pakowanej w 1822 r. o paru brzeskich monetach obiegowych z XVII w. i obowiązujących na terenie Brzegu w XVIII w. monetach stosowanych w ówczesnym Królestwie Pruskim.


Najciekawiej prezentuje się najstarsza w prezentowanym teraz zestawie moneta o nominale dwóch halerzy (w spisie

Reklama - ciąg dalszy wpisu poniżej
Materiał wyborczy KWW Krzysztofa Grabowieckiego
Materiał wyborczy KWW ŁĄCZY NAS BRZEG - GRZEGORZ CHRZANOWSKI
Halerz brzeski 1622-1623 r
Halerz brzeski 1622-1623 r

archiwum określana jako znak cechowy). Przyjęła ona formę klipy to znaczy monety o nieokrągłej formie. Nazwę tę nadaje się wszystkim monetom o kształcie czworo- i wielokąta: kwadratowym, prostokątnym, sześcio- , a nawet ośmiokątnym. Pierwsze klipy (nazywane klippingami) miał szerzej wprowadzić do obiegu król duński Chrystian II (1513–1523). Wybijano je stemplem okrągłym bądź czworokątnym. W przypadku monety z kapsuły ratusza przedstawiał on anioła trzymającego tarczę z herbem Brzegu, w formie zaczerpniętej z klucza Bramy Odrzańskiej z 1595 r. Klipa posiadała wartość dwóch halerzy, które zwane były parvi denari tzn. małymi denarami lub parvi grossi tzn. małymi groszami. Później przyjęło się dla nich określenie halerzy, których nazwa pochodzi od nazwy miasta Halle – denari hellenenses – gdzie tego rodzaju monetę bito masowo. Halerze śląskie liczono po 12 na grosz. W handlu szły albo na wagę albo na liczbę. Przeciętna waga halerzy wynosiła 0,25 g. Nasz brzeski halerz jest bity w miedzi (12 x 13,2 mm) i waży 0,35 g. Wybijano go za panowania księcia brzeskiego Jana Chrystiana w mennicach oławskiej i brzeskiej w okresie od 20 września 1622 do 8 stycznia 1623 r. Niewiele możemy powiedzieć o drugiej ośmiobocznej klipie z miedzi, w środku której wyciśnięto dwie pałki (kreski, jedynki rzymskie ?). Zapewne był to rodzaj ówczesnego pieniądza zastępczego, stosowanego zwłaszcza przez Szwedów w okresie wojny trzydziestoletniej.

Pół talara z 1750 r. (awers)
Pół talara z 1750 r. (awers)

Kolejne monety z kapsuły to talary bite w Królestwie Pruskim za panowania królów Fryderyka II i Fryderyka Wilhelma. Fryderyk II, był władcą pragmatycznym, który miał szeroką wizję zmiany państwa pruskiego w nowoczesny, rozwinięty gospodarczo organizm, który mógłby utrzymać stale rosnącą pod względem liczebnym armię. Uznał więc, że koniecznym do tego będzie bank centralny i własna moneta, niezależne od wahań europejskiej koniunktury i nacisków centrum finansjery europejskiej. W Prusach począwszy do połowy XVIII wieku system monetarny oparty był na talarze dzielącym się na 90 nowych groszy, z których każdy zawierał 18 pfenigów. Półtalar bity był w srebrze w latach 1740-1786 w mennicy berlińskiej i wrocławskiej (śr. 30 mm). W 1750 przeciętny zarobek pruskiego urzędnika wynosił 350 talarów. Na awersie umieszczono wizerunek Fryderyka II w prawym profilu i napis przy krawędzi: FRIDERICVS BORVSSORVM REX. A na rewersie ukazano orła pruskiego nad panopliowymi oznakami zwycięstwa i napis przy krawędzi: 2 EINEN R. THALER 17 A 50. Literka A oznacza, iż nasz talar bity był w mennicy

Pół talara z 1750 r. (rewers)
Pół talara z 1750 r. (rewers)

berlińskiej, podobnie jak ćwierć talara z tego samego 1750 roku. Nosi on niemal identyczną formę jak poprzednia moneta, był bity także w srebrze i miał nieco mniejszą średnicę (25 mm). Na awersie pojawił się ten sam wizerunek króla Fryderyka II i napis: FRIDERICVS BORVSSORVM REX, a na rewersie nad orłem wieńczącym panopliowe (związane z wojną elementami) przedmioty napis przy krawędzi: 2 EINEN R. THALER 17 A 50. Z czasów panowania króla Fryderyka Wielkiego pochodzi też obiegowa moneta o wartości 1/12 talara pruskiego. Bito ją w mennicach wrocławskiej i berlińskiej. Nasz egzemplarz bity był w srebrze we Wrocławiu o czym świadczy literka B (Breslau) umieszczona w dolnej części rewersu (śr. 24 mm). Na awersie umieszczone zostało popiersie Fryderyka II i napis przy krawędzi: FRIDERICUS BORUSSORUM REX, a na rewersie umieszczono napis odnoszący się do nominału: 12 EINEN REICHS THALER 1768 oraz literka B pomiędzy dwoma gwiazdkami.

Talar Fryderyka Wilhelma 1792 (awers i rewers)
Talar Fryderyka Wilhelma 1792 (awers i rewers)

Najbardziej okazały z prezentowanego obecnie zestawu jest wybity w 1792 r. za panowania króla pruskiego Fryderyka Wilhelma talar. Bity był w srebrze (waga 21,95 g, śr. 35 mm) tylko w berlińskiej mennicy w latach 1786 – 1797. Na awersie umieszczone zostało popiersie króla Fryderyka Wilhelma w prawym profilu z napisem: FRIED: WILHELM KOENIG VON PREUSSEN, a na rewersie przedstawiono wielki herb Królestwa Prus, którego tarczę trzymają dwaj trzymacze – satyry, nad tarczą korona królewska, a pod tarczą w odcinku napis: EIN THALER / 1792 / A. W kolejnym numerze Panoramy zaprezentuję monety z kapsuł stosowane w Brzegu w czasach napoleońskich i po reformie monetarnej w Królestwie Pruskim z 1821 r. (cdn).

Romuald Nowak

Reklama
Materiał wyborczy KWW ŁĄCZY NAS BRZEG - GRZEGORZ CHRZANOWSKI
Materiał wyborczy KOALICYJNY KOMITET WYBORCZY KOALICJA OBYWATELSKA